اعضای مغز




مخ بیشترین نقش را در بین اعضای مغز ایفا می کند و ۸۵ درصد از وزن مغز را تشکیل می دهد؛ قسمتی است که فکر کردن در آن صورت می گیرد . حل مسائل ریاضی ، بازی ویدئویی ، غذا دادن به ماهی ، نقاشی کشیدن ویا به یاد آوردن تولد خواهر و برادرتان با وجود مخ امکان پذیر است . مخ باعث می شود انسان از حیوانات باهوش تر باشد، زیرا قسمتی است که به انسان منطق می دهد . تصور کنید اگر سگی روزنامه ای را بردارد و بخواند ، مخ او این کار را برای او نمی کند و اگر با مخ انسان مقایسه شود مشخص می شود چقدر کوچکتر است .

مخ از دو نیمه درست شده است که در دو طرف سر قرار دارند، بعضی دانشمندان می گویند نیمه راست به شما کمک می کند تا درباره چیزهای انتزاعی فکر کنید مثل آهنگها ، رنگها و شکلها . نیمه چپ حسابگر است و در ریاضی ، منطق و صحبت کردن به شما کمک می کند دانشمندان در حال بررسی این هستند که بدانند و مطمئن شوند که آیا نیمه راست مخ ، سمت چپ بدن را کنترل می کند و نیمه چپ سمت راست را ؟

یک قسمت از مخ را محل حرکت می گویند و در امتداد دو نیمه مخ مثل گوشی از یک گوش تا گوش دیگر کشیده شده است . محل حرکت ماهیچه های ارادی را کنترل می کند . ماهیچه های ارادی زمانی حرکت می کنند که شما بخواهید آنها حرکت کنند . دفعه بعد اگر فوتبال بازی کردید و به سوی درواز شوت کردید از محل حرکتی مخ خود تشکر کنید .

قسمت بعدی مخچه می باشد . مخچه در پشت مغز و زیر مخ قرار دارد و تقریبا هشت برابر از مخ کوچکتر است ، اما فکر نکنید اندازه کوچک آن شما را کودن می کند بلکه در پشت صحنه کارهای خیلی مهمی انجام می دهد مثل حفظ تعادل ، حرکت و هماهنگی کار ماهیچه ها به دلیل وجود مخچه است که شما می توانید بایستید ، تعادل بدنتان را حفظ کنید و به هرطرف که می خواهید حرکت کنید. درباره موج سواری فکر کنید و حرکات روی تخته ؛ چه چیزی برای حفظ تعادل نیاز است ؟ بهترین تخته موج سواری ؟ مناسب ترین لباسهای غواصی ؟ نه اینها هیچکدام برای حفظ تعادل لازم نیست بلکه مخچه نیاز است .

قسمت دیگر مغز ساقه مغز است که قسمتی کوچک ولی نیرومند می باشد . ساقه مغز زیر مخ و جلوی مخچه قرار دارد . مغز را به طناب نخاعی وصل می کند . ساقه مغز مسئول تمام عملکردهایی است که بدن برای زنده ماندن مثل نفس کشیدن ، هضم غذا و گردش خون می باشد .

بخشی از وظیفه ساقه مغز کنترل ماهیچه های غیر ارادی است . ماهیچه های غیر ارادی به طور خودکار عمل می کنند بدون اینکه حتی درباره آن فکر کنید . ماهیچه های غیر ارادی در قلب و معده هستند و این ساقه مغز است که به قلب فرمان می دهد وقتی دوچرخه سواری می کنید یا معده شروع کرده به هضم کیک تولدی که خورده اید و قلب باید خون بیشتری پمپاژ کند ( به یاد داشته باشید مخ ماهیچه های ارادی را کنترل می کرد ) .

کنترل همه ماهیچه های بدن وظیفه بزرگ برای این قسمت از مغز است . ساقه مغز همچنین بسیاری از پیامهایی که مغز و سایر اعضای بدن می فرستند و می گویند را دسته بندی می کند . عجب !!! چه کار بزرگی این مغز اسرارآمیز انجام می دهد .

هیپوکامپوس ساختمان عصبی خمیده ای است که درست در بالای مخچه و ساقه مغز قرار دارد . قسمت فوق العاده عجیبی است چون شما از طریق آن می توانید راه مدرسه را به یاد آورید . هیپوکامپوس قسمتی از مخ و قسمتی از مغز است که حافظه در آنجاست . حافظه دو نوع است یکی کوتاه مدت و دیگری بلند مدت . سعی کنید آنچه به عنوان صبحانه امروز خورده اید به یاد آورید، این یک نوع مثال از حافظه کوتاه مدت است ؛ حالا درباره اولین روز مدرسه یا آخرین جشن تولدتان فکر کنید ؛ اینها نمونه هایی از حوادثی است که در حافظه دراز مدت ذخیره شده اند .

هیپوکامپوس شما وظیفه بزرگ انتقال اطلاعات بین حافظه کوتاه مدت و بلند مدت را بر عهده دارد . این کار بزرگی است اما هیپوکامپوس همیشه حاضر است و به شما اطمینان می دهد تا به خاطر بیاورید چیزهای کوچکی مثل اینکه اسباب بازیتان را کجا گذاشته اید و یا چیزهای بزرگی مثل یادآوری مسافرت تابستان دو سال گذشته .

غده هیپوفیز

خیلی کوچک است تقریباً به اندازه یک نخود . وظیفه آن تولید و رها کردن هورمونهای بدن است ؛ اگر لباسهایی که سال گذشته خریده اید حالا برای شما کوچک است به این دلیل است که غده هیپوفیز هورمونهای مخصوصی ایجاد کرده اند که شما رشد کرده اید ( یعنی هورمون رشد ) . این غده در رشد بدن نقش بزرگی دارد و زمانیکه دختران و پسران بزرگ می شوند آقا و خانم می شوند و به رشد کافی می رسند باید از خداوند که این غده را آفریده تشکر کنند. این غده کوچک نقش بزرگی هم در هورمونهای دیگر دارد مثل هورمونهایی که میزان قند و آب بدن را تنظیم می کنند و به حفظ متابولیسم کمک می کند متابولیسم هر چیزی که در بدن برای زنده ماندن و رشد لازم است و به بدن انرژی می دهد مثل نفس کشیدن ، هضم غذا ، گردش خون در تمام بدن .

آخرین ولی مهمترین قسمت مغز هیپوتالاموس ( قسمتی از دیانسفال که کف و قسمتی از دیواره طرفی بطن سوم مغز را می سازد ) است که درست در مرکز مغز قرار دارد . هیپوتالاموس مثل دماسنج داخلی مغز است و می داند که درجه حرارت بدن باید حدود ۳۷ درجه سلسیوس باشد و به بدن فرمان می دهد که عرق کند یا بلرزد . حالا چرا و چگونه ؟

وقتی بدن داغ می شود دستور می دهد عرق کند و وقتی سرد می شود دستور می دهد بلرزد تا به این طریق درجه حرارت داخلی بدن حفظ می شود . مهم نیست که شما چکار می کنید یا چه دمایی را دوست دارید زمانی را به یاد بیاورید که دویده اید و حسابی عرق کرده اید ، هیپوتالاموس به شما می گوید درجه حرارت بدن بالا رفته است و به پوست پیامی ارسال می کند که عرق کند . و وقتی شنا می کنید بدن شما شروع به سرد شدن می کند ، پوست عصبهایی دارد که این پیام را به مغز میرساند و هیپوتالاموس به شما میگوید تا بلرزید .

به این ترتیب سلطان بدن ( مغز ) پیامها را با استفاده از عصبها به تمام اعضای بدن می فرستد.

عصبها رشته نخهایی هستند که پیامها را به سراسر بدن می برند، مثل سیم تلفن که پیامها را در مکالمات تلفنی ارسال می کند ، به مجموعه این عصبها ، سیستم عصبی می گویند و مثل سیم تلفن که در سراسر شهر کشیده شده است ، عصبها نیز در تمام بدن کشیده شده اند ؛ بعضی از عصبها از داخل ستون مهره ها عبور کرده اند که به آن مهره های نخاعی می گویند . مهره های نخاعی در اطراف نخاع قرار دارند . اگر دست خود را در وسط کمرتان بالا و پایین بکشید آنها را لمس خواهید کرد .

چشم ، گوش و پوست نیز به علت وجود مغز، کار می کنند . مغز از طریق عصبها به آنها پیام می فرستد و به آنها می گوید چه کار باید انجام دهند .

آیا می خواهید مثالی بزنیم تا بدانید همه این اعضا چگونه با هم کار می کنند ؟
تصور کنید در خانه دوستتان هستید و کاکتوس تیزی از کنار پنجره افتاده و زیر پا قرار دارد ، چشم شما فوراً شروع به کار می کند و از طریق عصبها به مغز پیام می فرستد ! رئیس خطر ! کاکتوس تیز زیر پا افتاده است . مغز از مهره های نخاع و عصبها استفاده می کند و به ماهیچه های پا پیام می فرستد و به آنها می گوید از آنجا نرو حتی مغز به ماهیچه ها می گوید از کدام راه حرکت کنند و چقدر سریع حرکت کنند همه اینها را در کمتر از یک ثانیه انجام می دهد . این نمونه ای از حرکات غیر ارادی است . مغز می داند باید از روی کاکتوس تیز کنار رفت زیرا به یاد می آورد که تیغ چیز خطرناکی است. آی !



زمان خوابهای نیمروزی یا کوتاه

مغز همیشه در حال فعالیت است حتی وقتی شما خوابیده اید مغز همه کارها را انجام می دهد . خواب اوقات فراغت بدن است و می توانید استراحت کنید و برای روز بعد آماده شوید ولی مغز هرگز استراحت نمی کند و علی رغم اینکه به بدن دستور می دهد بخواب قسمتهایی از مغز بیدارند و چگونگی خواب شما را کنترل می کنند .

خواب پنج مرحله دارد و مغز مسؤل همه آنهاست . در مرحله اول در حالیکه به تدریج به خواب می روید مغز به قلب می گوید آرامتر بزن و به بدن می گوید درجه حرارت را کمی پایین تر بیاور . همچنین به ماهیچه ها پیام می فرستد استراحت کنید .

در مرحله دوم در خواب سبک هستید یعنی ممکن است با سر و صدا و لمس کردن بیدار شوید ولی اگر سر و صدا نباشد به خواب می روید و به مرحله سوم می رسید . حالا درخواب عمیق هستید به فشار خون می گوید پایین بیا و شما نسبت به درجه حرارت دمای اطرافتان حساس نمی شوید . حالا مرحله چهارم خواب است . عمیق ترین مرحله خواب و بسیاری از افراد در این مرحله وقتی خواب هستند راه می روند و یا حرف می زنند بدون اینکه خودشان متوجه باشند . در این مرحله انسان به سختی از خواب بیدار می شود . آخرین مرحله خواب ، مرحله REM است . در این مرحله چشم به طور سریع حرکت می کند هر چند ماهیچه ها در حال استراحت هستند چشم سریع به عقب و جلو حرکت می کند و ضربان قلب زیاد می شود . در این مرحله است که شما خواب می بینید . در حالیکه شب می گذرد شما مراحل ۲ ، ۳ و ۴ را طی می کنید و هر ۹۰ دقیقه یکبار مرحله REM را طی می کنید در هر شب ۴ یا ۵ بار REM تکرار می شود . حالا فهمیدید ؟ جای تعجب نیست اگر بگوییم مغز همیشه در حال فعالیت است . وقتی وارد مرحله REM خواب می شوید ممکن است چشمان شما زیر پلکهای بسته سریع حرکت کنند یعنی شما خواب می بینید . همه خواب می بینید ولی بعضی افراد خوابهایی را که می بینند فراموش می کنند . و بعضی به یاد دارند . وقتی خواب می بینند مغز چه کاری انجام می دهد ؟ بعضی دانشمندان معتقدند خوابها شیوه طبقه بندی مغز از آنچه که در طول روز برای فرد اتفاق افتاده است می باشد . چیزهایی که مهم هستند در حافظه ذخیره می شوند و بقیه از بین می روند مثل دسته بندی بسته های پستی که چیزهای خوب ذخیره و اقلام ناخواسته را بیرون می ریزند .





خواستن برای یادگیری

بنابر آنچه خواندید مغز همیشه مشغول است حدس بزنید چرا ؟ این چیزی است که در تمام عمر در همه امور دیده می شود . وقتی خیلی کوچک هستید خوب نمی توانید کارها را انجام دهید ، نمی توانید ساعت را بگویید لباس بپوشید یا حتی حرف بزنید . ولی مغز همیشه آماده است تا همه چیز را بیشتر و بیشتر یاد بگیرد زیرا به سلولهای عصبی مجهز است .

سیستم عصبی از میلیونها میلیون سلولهای میکروسکوپی عصبی درست شده است . هر سلول عصبی شاخه هایی دارد که آن را به سلولهای دیگر عصبی وصل می کند . وقتی نوزاد متولد می شود مغز همه این سلولهای عصبی را دارد ولی بسیاری از آنها به هم وصل نیستند وقتی چیزها را یاد می گیرید پیامها از یک سلول عصبی به سلول عصبی دیگر فرستاده می شود و هر چه بیشتر و بیشتر انجام می شود مغز سلولهای عصبی را بیشتر به هم پیوند می دهد . بنابراین چیزها آسانتر می شود و شما می توانید روز به روز آنها را بهتر انجام دهید .

به یاد آورید زمانیکه دوچرخه سواری می کردید مغز باید درباره رکاب زدن ، حفظ تعادل ، هدایت فرمان نگاه به جاده و در صورت لزوم ترمز کردن به طور همزمان فکر کند . کار سختی است . درست است ؟

ولی اگر دائماً تمرین کنید سلولهای عصبی پیامها را به جلو و عقب می فرستند تا شیره در مغز ایجاد شود . بعد شما می توانید بدون فکر کردن دوچرخه سواری کنید چون سلولهای عصبی به طور موفقیت آمیزی شیوه دوچرخه سواری را ساخته است .





محل احساسات

با توجه به کارهایی که مغز انجام می دهد تعجب آور نیست که بتواند عواطف را کنترل کند ؟

شاید دقیقاً همان اسباب بازی که می خواستید خریده باشید را خریده اید و واقعاً خوشحال شده اید . یا خدایی ناکرده دوستتان مریض شده است و ناراحت شده اید یا برادر کوچکتر اتاق شما را به هم زده باشد و ناراحت شده اید ؛ آیا تاکنون فکر کرده اید این احساسات از کجا می آیند ؟ همه از مغز می آیند و مغز همه احساسات شما را کنترل می کند . مغز دسته های کوچکی در هر دو طرف دارد که به آن آمیگدالا ( یکی از برجستگیهای گرد سطح پایین مخچه جانبی ) می گویند . واژه آمیگدالا لاتین و به معنای بادام است و از آنجا که آمیگدالا شبیه بادام است این واژه را انتخاب کرده اند . دانشمندان معتقدند آمیگدالا مسئول احساسات است . پس وقتی دوستتان از شما دور می شود و احساس ناراحتی می کنید آمیگدالای شما سخت درحال فعالیت است . ولی وظیفه آمیگدالا تنها احساس ناراحتی نیست بلکه وقتی در فوتبال برنده می شوید احساس شادی نیز برای شما در پی دارد .

داشتن احساسات خوب و بد طبیعی است گاهی اوقات کمی احساس ناراحتی می کنید و نمی دانید چرا ؟ و گاهی ممکن است احساس ترس ، خجالت یا خوشحالی داشته باشید . این نوع احساسات ، انسان را از سایر موجودات متمایز می کند .





از مغزتان خوب محافظت کنید

حالا کمی در مورد همه کارهای فوق العاده ای که مغز می تواند انجام دهد دانستید مغز همیشه مراقب شماست پس شما هم مراقب آن باشید . با خوردن غذاهای مفید ، ورزش و خواب کافی از مغز مراقبت کنید .

هنگام ورزش یا دوچرخه سواری از کلاههای مخصوص استفاده کنید ؛ مواد الکلی ، مخدر یا دخانیات مصرف نکنید سلولهای مغز شما از این مواد متنفر هستند چون آنها را دوست ندارد . از سلطان بدن خوب مراقبت کنید . مغز پرکارترین عضو بدن است .